Tools voor leven en balans

Inleiding.

In tools voor leven en balans, wil ik vooral kijken naar praktische tools en zaken die jouw mogelijk kunnen helpen vanuit autisme. Sommige heb ik gehad tijdens mijn behandeltrajecten in de GGZ, maar sommige heb ik ook zelf uitgewerkt of elders op gedaan. Dit kunnen vaak kunnen vaak alledaagse tools zijn, die soms mainstream zijn. In hoe verre zij succesvol bijdragen aan jouw levenskwaliteit of functioneren vanuit autisme? Daar kan geen eenduidige conclusie over getrokken worden, sommige zaken kunnen vanuit je autisme ook moeilijker liggen. Sommige vereisen kleinere stapjes of een alternatief om ze te leren of in te zetten. Soms kan hieruit ook duidelijk worden, waarmee je moeite hebt. Toch zou ik er voor waken om zaken die niet lukken te snel weg te wuiven, als zijn moeilijk vanuit autisme! Daar ligt dan dus de uitdaging, Een concreet voorbeeld wat ik hiervan heb, is 2 personen in mijn directe omgeving hadden moeite met plannen, en dan met name afspraken onthouden en geen dubbele afspraken te maken. Ook was overzicht een probleem, zij hadden daarnaast ook moeite met digitaal een agenda gebruiken vanuit hun autisme, Ik ben toen eerst begonnen met kleine stapjes om ze weg wijs te maken in een afspraak in je digitale agenda te plannen. In begin was er de nodige weerstand, het gevoelsmatige was er niet? Want hoe kon hun dit nu helpen? Dit begon echter te lopen toen de agenda functies goed en wel hun leven beter planbaar en overzichtelijk maakten. Toen kwam het enthousiasme, want immers was de interesse gewekt en was intrinsieke motivatie om het te leren aangewakkerd. Naast deze praktische handgrepen en tools zet ik dus vooral in op bewustwording en ervaring, waarom ik kies voor deze insteek? Dat is omdat deze bijdragen aan de intrinsieke motivatie wat vaak de juiste houding is om optimaal vaardigheden te leren. Het is echter goed om te onthouden dat wat ik hier plaats niet voor elke doelgroep geschikt kan of zal zijn. toch denk ik dat het meeste in grote lijnen wel goed op een of andere variatie toepasbaar kan zijn.

Je brein.

Je grootste tool in je leven is je brein, Waarom je brein, alles wat je bent en wat je wilt, doet of zoekt en waarneemt in het leven wordt gestuurd vanuit dit punt, ons brein werkt als een centraal punt. Een nexus waar al onze informatie verwerkt wordt. Waar we analytische taken mee uitvoeren, oplossingen formuleren. Maar ook het punt waar dromen en ideeën worden geboren. Waar onze emoties en onze verlangens zich zetelen.

De wereld functioneert veelal volgens de neurotypische conventies en normen. Dit begrijpelijk omdat neurotypisme de overheersende norm is in deze wereld. Mede door de homogeniteit van deze groep. is deze manier perfect, dat zou ik zeker niet zeggen, er zijn zat problemen in de wereld die ook uit neurotypisch gedrag voortkomen.

Ons brein is de grootste tool die we hebben, echter om er gebruik van te maken moeten we ontdekken wat we nodig hebben, waar onze krachten zitten, maar ook onze zwakkere kanten (probleem gebieden).

Tools voor leven en balans haakt in om bepaalde problemen waar je vanuit autisme tegen aan loopt mogelijk aan te pakken, tegelijkertijd zijn het ook gewoon tips die jouw helpen je leven te organiseren, maar ook bewust je leven aan te gaan en stil te staan bij jezelf, je rol en je keuzes in het dagelijks leven en deze zo optimaal mogelijk te maken.

Zoals eerder geschreven is grenzen ervaren en over je grenzen heen gaan een veel gehoord probleem vanuit autisme, Het risico bestaat dus vanuit zowel jezelf als vanuit de omgeving dat deze tools oplossingen brengen waardoor je makkelijker functioneert en makkelijker in een scenario of positie in het leven beland waar je nog verder over je grenzen gaat. Ook kunnen ze mits verkeerd gebruikt mogelijk bijdragen aan maskeren. Deze bovenstaande zaken zijn natuurlijk niet de bedoeling, want tools zijn er om jouw te helpen in positieve zin.

Nummer 1 : CSP (crisis signalerings plan).

In veel gevallen begint de behandeling bij het opstellen van een CSP (crisis signalering plan). Maar wat is zo’n plan nu? En wat kun je ermee? Een crisis signaleringsplan wordt niet alleen opgesteld bij mensen met autisme, maar kan ook voor andere geestelijke of mentale problematiek kan een CSP ingezet worden.

Zoals de naam van het plan al doet vermoeden, het is bedoeld om juist voortijdig te leren signaleren van oplopende spanningen die leiden tot een persoonlijke crisis.

Een CSP, is een persoonlijk maatwerk document, en eveneens een groei document, wat periodiek bijgesteld dient te worden, ook kan het dienen voor verschillende domeinen van je persoonlijk leven, Privé, relationeel, scholing, werk. Wat ik je tot slot mee zou willen geven is, wees creatief in het maken en opstellen, kijk wat voor jouw werkt, vind je juist een geschreven/getypt document fijn, werk je graag met kolommen of oplopende kleuren, symbolen. Of geef je liever de fases weer in een Spannings thermometer. Het is jouw document en dient voor jouw en je omgeving inzichtelijk te krijgen wat je nodig hebt tijdens een oplopende, crisis of crisismoment.

De ene persoon maakt zich dit op den duur meester, en heeft het schema niet per se nodig om te signaleren waar hij of zij staat. Een ander heeft hem levenslang visueel nodig op een duidelijke aanwezig plek, zoals geschreven het document is voor jouw, Voor degene die hem op den duur intern hebben, het kan soms een vanzelf sprekendheid worden dat je hem niet meer nodig hebt, echter kan op een moment dat het slechter gaat in je leven wel degelijk een teken zijn om hem weer eens erbij te pakken en te herzien vanuit je CSP wat je nodig hebt.

Een CSP, kan veel vormen aannemen. Deze wordt doorgaans verdeeld in 4 fases, soms wordt er een extra fase aan toegevoegd, hier kom ik later op terug! Bij autisme spreken we vaak van overprikkeld, en verdelen we dit in de volgende fases.

Fase (0) alles gaat goed,
- Waarneembaar gedrag & gedachten (ik ben vrolijk, ik communiceer vlot, kan flexibel zijn, ik heb energie, kan mezelf redelijk focussen), Ik heb zin in het leven.
- wat kan ik doen, (Hobby’s, afspreken, het lukt me om te plannen en heb ritme, het lukt me om zaken te doseren, ik kan afspreken en deelnemen aan gezamenlijke activiteiten.
- Wat kan een ander doen, met me praten, naar me luisteren. Overleggen. Samen dingen ondernemen, leuke activiteiten of zinvolle werkzaamheden.

Fase (1) licht overprikkeld,
- Waarneembaar gedrag & gedachten ik word stiller, knipper meer met mijn ogen, reageer minder snel, ik twijfel meer, denken is vermoeiender, vind het snel te druk. Voel spanning. Kom vermoeider over
- Wat kan ik doen, doe het rustiger aan, maak gebruik van mindfullness (Bodyscan, neem een langere pauze, luister een muziek met mijn noise canceling koptelefoon, stel prikkelrijke activiteiten indien mogelijk uit.
- Wat kan een ander doen, praat rustiger, maak geen grapjes, houd rekening met mijn overprikkeling.

Fase (2) Oplopende overprikkeling
- Waarneembaar gedrag & gedachten (Ik word drukker, reageer botter, maak een neurotische indruk, frustratie neemt zichtbaar toe, gedachtes van twijfel over bezigheden, moeite met besluiten nemen.
- Wat kan ik doen, schrap zaken, of stel ze uit tot het beter gaat en je zakt in je overprikkeling, zonder jezelf af, ga desnoods rusten/slapen, vraag hulp, of onderneem een actie die jouw helpt te ontprikkelen of je prikkels te reguleren. Zet je telefoon uit, geen sociaal media.
- Wat kan een ander doen, Buiten de zaken die in eerdere fases al heb geschrapt, help me, kijk eventueel of ik hulp nodig heb, soms is dit zaken overnemen. Wees rustig, communiceer enkel wat nodig is, stel zaken die niet hoeven besproken worden uit. Maak geen geluid of ga luidruchtig klussen in mijn nabijheid.

Fase (3) Zwaar overprikkeld//overprikkeld.
- Waarneembaar gedrag & gedachten Ik ben in blinde paniek, of ontremt woest, ik praat luid, schreeuw makkelijk, en ben extreem negatief. Ik zie het niet meer te zitten, en voel mezelf hopeloos. ik moet huilen of raak in een shutdown,
- wat kan ik doen, stoppen met je activiteiten, Een lange douche sessie en daarnaar onder de wol, alleen nog ontspannende activiteiten, en eventueel afzondering,
- Wat kan een ander doen, me met rust laten, helpen door zaken over te nemen, of met te ontlasten in mijn dagelijkse bezigheden op dit moment. Niet boos worden, en er simpelweg in de buurt voor me te zijn als ik dit nodig heb. Me uit laten razen als ik boos ben, en niet mijn argumenten of frustraties te weerleggen op dit soort momenten.

De fases zoals boven omschreven zijn het meest gebruikelijk voor een CSP, soms wordt er een extra fase aan toegevoegd, dit wordt bijvoorbeeld vaker gedaan bij bepaalde trauma behandelingen omdat deze een extra fase voor herstel kunnen vereisen, Zelf hanteer ik deze fase standaard wanneer ik langdurig in fase 3 zit. Ik zal ook toelichten waarom.

Fase (4) herstel fase
- Waarneembaar gedrag & gedachten (het voelt onwerkelijk, alsof ik ontwaak uit een slechte droom, in mijn gedachten ben ik enerzijds teleurgesteld dat het weer zo ver is moeten komen, ik ben rustiger en oog wat afgevlakte, maar wel ontspannender in mijn gezicht, ik oog wel vermoeid alsof ik slecht geslapen heb, langzaam pak ik op mijn tempo weer activiteiten op.
- Wat kan ik doen, Neem de tijd, en neem niet te veel hooi op mijn vork, plan niet te veel afspraken, Kijk kritisch naar wat ik nodig heb, en niet naar wat een ander nodig meent te hebben. Ga op tijd naar bed, pak op tijd je rust, onderneem activiteiten die je energie en focus geven, maar overdrijf het niet, pas op voor energie slurpers.
- Wat kan een ander doen, respecteer mijn grenzen, doe het rustig aan, heb je een vraag, kijk eerst of je het zelf of aan iemand anders kan vragen of dat het kan wachten tot ik hersteld ben. Communiceer rustig en probeer samen met me te kijken naar eventueel de planning voor de komende periode.

De herstelfase is minder gebruikelijk aanwezig, toch kan deze degelijk een nut hebben voor zij die geneigd zijn om er weer vol in te klappen en dezelfde fout te maken, overigens hoeft niet altijd vanuit de persoon met autisme te zijn, maar dit kan ook zijn vanuit de omgeving die te veel druk of prikkels naar een moment/periode van overprikkeling meent te leggen, Als voorbeeld zou ik willen stellen je vraagt aan iemand die net door zijn enkel is gegaan, ook niet of hij gelijk een trektocht wil gaan houden van 12 kilometer, bij overprikkeling zou dit niet anders moeten zijn, het initiatief ligt bij degene die net overprikkeld is, vanuit de omgeving is het zaak dit af te tasten en eventueel mee te bewegen. Gegeven dat het maatwerk blijft en het vooral zaak is dat je realistische verwachtingen hebt als omgeving, maar ook als persoon zelf zijnden.

Nummer 2: Activiteiten overzicht

Nummer 2 is eventueel een aanvulling op je CSP, maar je kunt hem ook gebruiken als een op zichzelf staand document, Dit is een activiteiten overzicht, ook om helder te zijn welke activiteit eventueel ondernomen kan worden per fase van spanningsopbouw overprikkeling. Ook kan dit document van pas komen bij je week te plannen, doordat je eventueel helder hebt wat het van jouw vergt wanneer je een bepaalde activiteit aanvang.

In de voorbeeldschema’s die hier geplaatst zijn, zie je tevens per fase ingedeeld wat ze vergen of wat de vereisten zijn. Sommige activiteiten vereisen juist veel concentratie of mentale inspanning. Ook kan een activiteit een uitdaging vormen omdat deze organisatorisch veel vragen van de persoon, maar bijvoorbeeld ook kunnen sociale activiteiten wegens communicatie veel prikkels met zich mee brengen, in deze overzichten kun je helder krijgen, wat je per fase kunt ondernemen of wat je nodig hebt om te herstellen. Kenmerkend is vaak dan ook dat de meeste acitivteien die we ondernemen om te ontprikkelen in de hoge fases vaak solo acitiviteiten zijn of in een klein gezelschap gedaan worden.

Soms kan juist een simpel schema wenselijk zijn, simpelweg helder hebben welke activiteiten je kunt ondernemen, in welke fases kan zekers behulpzaam zijn. Het is niet gezegd dat elk persoon met autisme perse baat of behoeftes heeft aan een dergelijke schema, de redenen om een activiteiten overzicht wat gekoppeld is aan fases van spannings opbouw te gebruiken, kan ook zijn voor overzicht in mogelijkheden tijdens overprikkeling, toch kan zon schema ook helpen om juist overprikkeling te voorkomen, doordat men het in kan zetten om zijn dag of week in te plannen.

Nummer 3 : Activiteiten planner.

Een activiteit plannen, kan voor mensen met autisme een hele uitdaging zijn. Hierbij wel de kant tekening dat niet elke activiteit per se een probleem hoeft te zijn. En dat er onder mensen met autisme vaker inhoudelijk grotere verschillen zijn in problematiek op dit gebied, problemen/tekorten binnen executieve functies kunnen hierin aan bijdragen. Alsmede ook problemen met abstract denken om tot een succes te komen.

Hierin kan een activiteiten planner uitkomst bieden. Methodieken die je vaak hierin terug vindt zijn de 5W (Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom).
Deze methode wordt vaak ook gehanteerd door Collette de Bruin, in haar boeken en trainingen met betrekking tot autisme. Ook is er de zogenaamde 5W2H methode, (Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom, Hoe, Hoeveel). Deze laatste wordt vaak ingezet ook achteraf om te kijken waar het fout gaat, en wordt vaak gehanteerd als Analytische criteria om een probleem helder te krijgen. Voor simpele activiteiten zal de 5 W methode volstaan, en soms de 5W+1H. Echter zijn complexere taken vaak een probleem bij autisme. Vandaar dat een goede planning hiermee rekening mee houdt. Een advies is dan ook bij grootte complexe taken om te kijken of je taken kan opsplitsen in kleinere taken of sub taken. Tip een whiteboard of kladblok kan hierbij helpen.

Nummer 4: probleemoplosser.

Problemen kunnen vanuit autisme soms onoverkomelijk lijken, helaas wordt dit door mensem met autisme om die reden vaak dan ook exitentieel ervaren, doorgaans gekoppeld met veel stress en gevoelens van angst en somberheid. Vaak ligt dit in een gebrek aan alternatieven zienen kunnen vinden. een probleemoplosser klinkt mooi. Maar helaas is het geen robot die het probleem eigenhandig uit de weg ruimt of oplost. Ook is het goed te onthouden dat een oplossing niet altijd bevredigend zal zijn in zijn resolutie of buiten onze sfeerd van invloed en vermogen kan liggen. Wat wel mogelijk is via een probleem oplosser is om tot duidelijkheid te komen. Dit laatste kan al heel wat waard zijn vanuit autisme opzich. bij een probleem oplosser doorloop je staps gewijs alle stappen om tot een oplossing te komen, mogelijk zijn er meerdere opties en dus ook meerdere oplossingen mogelijk. Voor jouw kan het helpend zijn om die op papier of whiteboard uit te werken. om zo de beste keuze te maken.

Volgens een methodische/systematische aanpak kan het voor mensen met autisme helpend zijn, via een probleem oplossing schema om tot een oplossing te komen, gegeven dat het wat we soms vanuit autisme voor ogen hebben, niet altijd overeenkomt met wat haalbaar is. Kan het juist vanuit dergelijke schema’s. Ook bijdragen om realistisch te kijken naar wat wel haalbaar is. En soms om de impasse te accepteren of tijdelijk te kunnen parkeren.

bij stap (1)is het zaak dat je het probleem zoveel mogelijk omschrijft, dit o objectief mogelijk met eventueel details (zoals aangegeven.

Bij stap (2) komt een belangrijk punt aan bod. Wil je het probleem aanpakken? En zo ja, wat wens je te bereiken?

Stap (3) voorziet in mogelijke oplossingen, en welke voordelen er aan vast hangen, alsmede welke middelen je kunt inzetten. Ook kun je scoren in de zin of je denkt dat het haalbaar is. Er is ruimte voor meerdere oplossingen, dat wil echter niet zeggen dat je er 6 hoeft te bedenken.

Stap (4) Hierin heb je een van de bovenstaande oplossingen gekozen, en ga het plan fase in, Waar, Wanneer, en met wie?

Stap (5) dit is het moment waarin jij of een ander of jullie samen aktie ondernemen en het plan uitvoeren.

Stap (6) mogelijk ben je tevreden met je oplossing, of vind je dat er zaken beter kunnen, of is het niet gelukt, Hierin is de evaluatie fase erg belangrijk. Dit is ook het moment om eventueel terug te kijken naar stap (3) of een andere oplossing betert geschikt is, of dat de gekozen oplossing bijgesteld dient te worden, of dat er nog iets ontbreekt.

Voor een aantal zaken in het leven kunnen deze schema’s voor bepaalde groepen echt helpend zijn, Helaas is niet elke situatie in een schema te vangen. En zijn er ook problemen die buiten jouw cirkel van invloed liggen, Er worden bij diverse centra ook cursussen gegeven in probleem oplossing voor mensen met autisme, maar ook worden deze cursussen vaak zat gegeven in het bedrijfsleven. Wat denk ik vooral de truc is, om een stap terug te nemen en soms iets van een groter perspectief bekijken, maar ook open staan voor input en hulp van 3’de. Vanuit autisme zijn we vaak geneigd om zaken zoveel mogelijk vanuit ons denken (hoofd) te doen. Vaak verzanden we dan in rumineren/piekeren. Door zaken fysiek op te schrijven komt er mee constructief denken aan te pas omdat we dan dikwijls uit die cirkel van denken kunnen stappen. Een interessant onderwerp waar ik ongetwijfeld nog op terug zal komen.

Nummer 5: planbord, agenda. schema’s

Een goede planner is vaak iemand die met veel zaken rekening weet te houden, hierin geld ook het feit dat hoe goed je ook in je planning bent je ook wel eens de plank mis zult slaan, veel mensen met autisme ervaren vaak problemen met planning op een of ander vlak in hun leven, en soms op veel vlakken. Wat mij opvalt, is dat het vaak de onvoorziene zaken zijn waar het fout op gaat. En dat in dit moderne tijdperk van informatie en internet met zijn vele mogelijkheden het voor mensen met autisme nog wel eens lastiger kan zijn om deze krachten aan te wennen. Om het leven makkelijker te maken.

Meerdere mensen die ik ken met autisme heb ik over de loop van de jaren onofficieel mogen coachen in het gebruik van een agenda functie via een online agenda, het vereist wel een leer curve en men heeft eventjes tijd nodig om zichzelf dit meester te maken, maar eenmaal geleerd is het vaak een vereiking waarmee je meer controle en regie over je dagelijks leven terugkrijgt. Is een digitale agenda niks voor jouw, ook een papieren agenda kan zekers bijdragen. Het bewustzijn wat ik mensen met autisme graag zou willen geven is dat het niet altijd simpelweg is om je week te plannen in de zin van werkzaamheden, huishoudelijke taken, et cetera. Maar ook wanneer plan je ontspanning en is ontspanning ook echt altijd ontspanning?

Nummer 6 Whiteboard, notitie boekje

Goede inspiraties en goede tips of ideen, komen vaak onverwachts, Ik maak vaak gebruik van een digitaal notitie blokje op mijn telefoon, maar ook een notitie blok fysiek kan vaak helpend zijn om zaken op te schrijven die jouw kunnen helpen. Of die je leven kunnen vereieken. zaken die ik op opschrijf kunnen letterlijk van alles zijn, van bewustwording, tot hersenspinsels voor activiteiten, maar ook zienswijze of filosofische wijsheden,.
Een hybride variant hiervan kan ook een zogenaamd Bullet journal zijn. Dit laatste middel fungeert als (agenda, planner, notitie, logboek) ineen.

Nummer 7: steuntjes, (tokens, icons, ankertjes).

Een steuntje kan van alles zijn. Dit kan een briefje zijn, maar ook een autisme pas, of een crisis kaart. Toch kan het ook een fysiek object zijn, die ons ergens aan herinnerd wat van belang is, of ons verankerd door zijn aanwezigheid. Maar het kan ook iets zijn wat je inspireert, of waar je kracht of hoop uit put. of waar je steun in vindt, Maar dit kunnen ook zaken zijn waarmee je kunt stimmen, je kunt dan denken aan Fidget spinners, maar ik ook iemand die bijvoorbeeld om die reden een heel scala aan variatie van Rubix cubussen heeft. Voor sommige zijn het bijvoorbeeld weer een collectie van mini knuffels met sleutelhanger die aan hun rugzak hangen. waaruit zij vertrouwen of comfort .

In mijn geval is het een tolletje, Ik heb meerdere redenen waarom ik deze als steuntje gebruik, Buiten het feit dat ik er redelijk zen van kan worden om ze te zien draaien. Herinnert het me ook aan om even alles los te laten tijdens een gesprek, gevoelsmatig even buiten te stappen, en een stap terug te nemen, en te denken klopt dit? is dit realiteit? De diepere betekenis hierachter zal sommige fervente film kijkers niet zijn ontgaan.
In de film “Inception”, uit 2010. zien Cobb (Leonardo Dicaprio), een meesterdief in het stelen van bedrijfsgeheime via spionage in droomwerelden ook met een tolletje rondlopen. Dit item verankert zijn personage met de daadwerkelijke wereld, dit om te zorgen dat zij niet voor eeuwig vast blijven zitten in de droom realiteit. Dit laatste is bij mij blijven hangen. Waar het in wezen om gaat wat helpt jou door de dag. Wat heb jij nodig om te functioneren of je te gronden

(verder uitwerken

Nummer 8: levensmanagment matrix

Een levensmanagment matrix, is eigenlijk een inventarisatie schema wat ik heb gemaakt om te kijken waar ik mijn tijd en energie in steek op een dag, maar ook om eventueel ongewenste energie vreters te vinden. Het idee hierachter is echter iets wat ik heb overgenomen uit het concept time managment matrix . Op deze manier probeert men te kijken waar loopt het binnen een bedrijf niet goed. Ditzelfde kun je dus ook doen voor je persoonlijke leven.
het idee van een time managment matrix schijnt naar zeggen geintroduceerd te zijn door oud president Dwight Eisenhower.

Een levensmanagement matrix, is eigenlijk een inventarisatie schema wat ik heb gemaakt om te kijken waar ik mijn tijd en energie in steek op een dag, maar ook om eventueel ongewenste energie vreters te vinden. Het idee hierachter is echter iets wat ik heb overgenomen uit het concept time management matrix.

Op deze manier probeert men te kijken waar loopt het binnen, leidinggeven en management niet goed in een bedrijf. Ditzelfde kun je dus ook doen voor je persoonlijke leven. Het idee van een timemanagement matrix schijnt naar zeggen geïntroduceerd te zijn door oud-president Dwight Eisenhower.